"Analiz, analitik ve analitik model kavramlarını günlük iş dilinde nasıl ayırt edebiliriz?"

Veriyle çalışırken her zaman duyduğumuz üç temel kavram bulunmaktadır: Analiz, analitik ve analitik model. Bu kavramlar çoğu zaman birbirinin yerine kullanılıyor gibi görünse de aslında her biri farklı bir süreci ve yaklaşımı ifade etmektedir Veriyle çalışırken bu kavramları doğru şekilde kullanabilmemiz, değer yaratma sürecimizi daha sağlıklı hale getirecektir.

Analiz, Analitik ve Analitik Model Arasındaki İlişki:

Bir problemi çözmek ve neden-sonuç ilişkilerini anlamak için problemi parçalara ayırarak değerlendirmek ve bu değerlendirme sonucunda anlamlı içgörüler elde etmek, analiz olarak adlandırılır. Analizler bir veri kümesi ya da olay üzerinde uygulanan somut işlemler olup belirli bir soruya yanıt arar ve sonunda içgörü ya da bilgi gibi bir sonuç üretir.

Örneğin bir mağazanın müşteri kaybını incelediğimizi düşünelim. “Son 6 ayda kaç müşteri kaybedildi?” sorusuna yanıt arıyorsak, bu bir analizdir. Böyle bir analizde veriyi inceler, toplam sayıları hesaplar, belirli periyotlara göre karşılaştırmalar yaparız.

Analitik, bir problemi çözmek için sistematik yöntemler, teknikler ve araçlar kullanarak analizleri organize eden geniş kapsamlı bir yaklaşımdır. Analitik, analizleri bir süreç içinde birleştirir; yani tek bir analizden çok, bütüncül bir problem çözme yaklaşımıdır. Bilimsel yöntemleri ve veri odaklı karar alma süreçlerini içine alan ve sistematik bir düşünme biçim olan analitik süreçlerde birbirini tamamlayan birçok farklı analiz yapılır. Bu nedenle analitiği, analizleri organize eden metodolojik ve sistematik bir yaklaşım olarak da düşünebiliriz.

Örneğin, bir şirketin müşteri kaybını azaltmak için analitik bir süreç yürüttüğünü düşünelim. Bu süreç, aşağıdaki analizleri içerebilir:

Genel Durum Analizinde son 6 ayda kaç Müşteri kaybedildiğini bulabiliriz. Segment bazlı analizde ise kayıpların en çok hangi Müşteri segmentinde olduğunu ortaya çıkarabiliriz. Neden analizinde Müşteri kaybının fiyat ya da hizmet kalitesi gibi hangi nedenlerden kaynaklandığını anlamaya çalışırız. Tahminleme ve önlem analizinde ise önümüzdeki 3 ayda kaç Müşteri kaybedebileceğimizi ve bunlar önlemek için hangi aksiyonları alabileceğimizi bulmaya çalışırız.

Birbirini tamamlayan bu analiz parçalarının tümü analitik bir süreci oluşturur.

Analitik model ise bir analitik sürecin içinde kullanılan, veriler arasındaki ilişkileri matematiksel olarak ifade eden yapıdır.

Bu modeller, veriden örüntüler çıkararak içgörüler üretmemizi ve geleceğe yönelik tahminler yapmamızı sağlar. Analitik modeller istatiksel, matematiksel ya da makine öğrenmesi tabanlı olabilir.